Jeden z najbardziej rozpoznawalnych dzwonów w Polsce, odzywający się na ważne święta i przy wyjątkowych okazjach. Odlał go pochodzący z Norymbergii ludwisarz Hans Beham na polecenie ówcześnie panującego króla Zygmunta I Starego. Dzwon jest wyjątkowo okazałym instrumentem (jednak nie największym w Polsce). Klosz waży 9650 kg, natomiast wliczając wagę dzwonu z pełnym osprzętem, masa wynosi 12600 kg. Zygmunt był odlewany na miejscu, w Krakowie. Dół odlewniczy usytuowany został między bramami Floriańską i Sławikowską. Kruszcem użytym do wytopu jest brąz składający się w 20% z cyny i w 80% z miedzi. Dzwon został zawieszony na wieży 9 lipca 1521 r., a pierwszy raz odezwał się z niej cztery dni później. Instrument wybrzmiewa dźwiękiem fis0, charakteryzuje się dynamiką brzmienia, niskie alikwoty tworzą lekkie, aczkolwiek istotne tło dla tonu uderzeniowego i wyższych współdźwięków.

Instrument zdobiony jest skromnie- na płaszczu w otoczeniu renesansowych kloszów widnieją postacie śś. Stanisława Biskupa i Zygmunta Burgundzkiego- głównych patronów dzwonu. Po obu stronach płaskorzeźb umiejscowiono herby Polski i Litwy. Oprócz nich dekorację stanowią geometryczno-roślinne motywy na szyi dzwonu. Natomiast ponad nimi znajduje się fundatorska inskrypcja: „Bogu najlepszemu, największemu i Dziewicy Bogurodzicy, świętym patronom swoim, znakomity Zygmunt, król Polski, ten dzwon godny wielkości umysłu i czynów swoich kazał sporządzić roku zbawienia 1520”. Hans Beham dwukrotnie sygnował dzieło swoim imieniem i nazwiskiem- raz po niemiecku i drugi raz po łacinie.

Pierwsze serce Zygmunta pękało aż cztery razy:

  • 1859 r. -uszkodzeniu ulega trzpień pod uchem (płetwą)
  • 1865 r. -odłamuje się ogon
  • 1876 r. -całe serce zrywa się z zawiesia, przebija wszystkie podłogi i rozbija na dolnej posadzce
  • 2000 r. -pęka ogon

Po odkryciu uszkodzenia w 2000 r. podjęto decyzję o wymianie serca na nowe, które wykonano w Nowej Hucie z fundacji Tadeusza Bogacza. Pierwszy raz uderzyło ono w Zygmunta 14 kwietnia 2001 r. na Rezurekcji.
Obsługą dzwonu zajmuje się wspólnota dzwonników katedralnych składająca się z 30 członków na czele z Andrzejem Bochniakiem. Do uzyskania optymalnego kąta wychylenia wynoszącego ok. 60 stopni potrzebna jest praca 12 osób jednocześnie.

Zygmunt rozbrzmiewa w trakcie najważniejszych uroczystości kościelnych i podczas specjalnych okazji. Co roku odzywa się na Rezurekcję, Pasterkę, uświetnia swoim dźwiękiem procesję Bożego Ciała. Łącznie w ciągu roku odzywa się aż ok. 40 razy, jednakże zrodził się pomysł, aby nieco odciążyć go, poprzez uruchomienie i wprowadzenie w jego zastępstwa na niektóre okazje dzwonu Urban.

Kilka słów o legendach…

Podobno przy odlewaniu dzwonu do rozgrzanego metalu wrzucono strunę od skrzypiec, aby dzwon zawsze pięknie grał. Trudno jest jednak wierzyć w wiarygodność tego podania, gdyż struny w epoce renesansu nie były wytwarzane z metalu, lecz z materiału pochodzenia zwierzęcego.
Odnośnie metalu, z którego powstał dzwon- mitem jest, że Zygmunt wytopiony został ze spiżu pochodzącego ze zdobycznych armat z bitwy pod Obertynem, gdyż miała ona miejsce 11 lat po odlaniu dzwonu.
Niektórzy wierzą, że dotknięcie serca dzwonu gwarantuje spełnienie życzenia, które się wówczas pomyślało.

Dane techniczne

Rok odlania: 1520

Poszczególne wagi:

  • klosz: 9650 kg
  • dzwon z jarzmem: 12600 kg
  • serce z zawiesiem: 365 kg
  • stare serce: 323 kg
  • jarzmo: 2160 kg
  • huśtawka: 315 kg
  • liny: 45 kg
  • łożyska: 65 kg

Wymiary:

  • średnica dolna: 242 cm
  • wysokość klosza: 199 cm
  • wysokość z koroną: 241 cm
  • grubość kryzy: 21 cm
  • grubość  najcieńszego punktu kielicha: 7 cm

Ton uderzeniowy: g0
Napęd: ręczny (12 dzwonników -przed zmianą serca wystarczyło 8 osób)
Zasięg słyszalności: 30 km
3. pod względem wielkości dzwon w Polsce
Serce zawieszone jest na pasie wykonanym ze skóry wołowej, który składa się aż z 12 warstw
Umiejscowienie: Katedra św. Stanisława MB i św. Wacława w Krakowie, Wieża Zygmuntowska- najwyższa kondygnacja