Urban znów rozbrzmiewa z Wawelu

Po ponad 100 latach z wieży Zygmuntowskiej katedry wawelskiej usłyszeć możemy wspaniały, zabytkowy instrument. Jest to dzwon noszący imię „Urban”. Dzięki renowacji udało przywrócić się go do regularnego użytkowania.

Dzwon ten ufundowany został przez Króla Kazimierza Wielkiego około roku 1364 z wdzięczności dla Papieża Urbana V za zgodę na otwarcie Uniwersytetu Krakowskiego. Pierwotnie zawieszony był w kościele w Niepołomicach. Na Wawel sprowadził go Kardynał Oleśnicki w roku 1449 na okoliczność swej nominacji kardynalskiej. W to miejsce ufundował dla kościoła w Niepołomicach jeden lub dwa duże dzwony. Uban był przez wieki najczęściej używanym dzwonem Katedry Wawelskiej. Dzwonił każdego dnia rano, w południe i wieczorem oraz w mniej uroczyste święta, wraz z Kardynałem, przed sumą. Intensywne dzwonienie przyczyniło się do osłabienia jego struktury. Dzwon trzykrotnie pękał (w 1517, ok. 1670 i w 1751) i był na nowo odlewany. W obecnej formie powstał w roku 1757. W obecnej postaci klosz dzwonu ma średnicę 167,5 cm; waży 2628 kg.

Urban jest typowo barokowym dzwonem. Posiada inskrypcje i bogate zdobienia. Ucha korony zdobione są twarzami oraz motywem rokajowym. W górnej części widnieje inskrypcja: CAMPANA HAEC KONARSCIANA POST TRZEBICIANA DEMONTA ANNO JUBILAEI 1751 FRACTA A[NNO] D[OMINI] 1757 REFACTA. Na kloszu dzwon posiada plakietę z wyobrażeniem św. Stanisława, poniżej której umieszczony jest kartusz z sygnaturą ludwisarzy: IOANNES WEIDNER ET | SAMUEL SCHOLTZ ME | FECIT CRACOVIAE. Po przeciwnej stronie klosza emblemat z Okiem Opatrzności podtrzymywanym przez aniołki i sentencją: CUSTODI NOS DOMINF | UT PUPILLAM OCULI – Strzeż nas Panie, jak źrenicy oka [Ps 17,8]. W słowie „Domine” wkradła się literówka: F zamiast E. Poniżej rozmieszczone są cztery kartusze z herbami fundatorów renowacji dzwonu: biskupa Jana Konarskiego (Abdank), biskupa Andrzeja Trzebickiego (Łabędź), biskupa Andrzeja Stanisława Załuskiego (Junosza) oraz kapituły katedralnej (Trzy Korony). Ponad dolną krawędzią dodano medaliony z popiersiami oraz dwiema postaciami. Jest to awers i rewers medalu Jana III Sobieskiego, wybitego w 1686 z okazji zawarcia pokoju z Rosją. Górną i dolną część dzwonu ozdobiono motywem liścia akantu.

Renowacja zabytku tak wielkiej wartości łączy się z ogromną odpowiedzialnością. Ważne jest, aby wymianie podległy jedynie te elementy, które nie pełnią już należycie swej roli, a te wartościowe zostały odpowiednio zakonserwowane. Ponieważ dzwon sam w sobie był w stanie dobrym, nie podejmowano przy nim żadnych inwazyjnych działań. Aby zapewnić mu odpowiednią pracę, dobry dźwięk oraz spowolnić proces starzenia wymieniono mu serce, gdyż stare było mocno wysłużone. Nowinką technologiczną na skalę kraju jest zastosowanie tu tzw. łapacza serca, który na początku dzwonienia zwalnia blokadę, uwalniając serce, a na końcu bicia na powrót je wychwytuje. Rozwiązanie to zapewnia dzwonowi bezpieczeństwo przed dzwonniczymi zapędami turystów, którzy niejednokrotnie mają upodobania do niekontrolowanego wydobywania dźwięku z dzwonów. Zabytkowe jarzmo (starsze od samego dzwonu, bo pochodzące z 1676 roku!) zostało dostosowane do współczesnego systemu łożyskowego, zmieniono również pasy mocujące koronę do okucia na bezpieczniejsze, umożliwiające regulację naciągu. Jako źródło napędu dzwonu wybrano system oparty o silniki liniowe, zapewniający łagodną pracę, odpowiedni wychył oraz prawidłowy schemat dzwonienia. Renowację dzwonu przeprowadziła firma Rduch Bells & Clocks.

Urban będzie odzywać się regularnie, w każdą niedzielę o godz. 9:50 – na 10 minut przed sumą. Wyręczy również Zygmunta w dzwonieniu podczas „mniejszych” świąt, a podczas niektórych uroczystości będzie z nim zgodnie bił. Jest bowiem z nim pięknie zestrojony.

Źródło: