1.3. Słynne dzwony

Największy dzwon na świecie to Great Bell of Dhammazedi. Został on wykonany z brązu w 1484 roku w Birmie. Jego masa wynosiła około 297 ton, wysokość 6,276 metra, a średnica u podstawy 4,184 metra. Dzwon ten ofiarowany został Buddzie przez króla Dhammazediego i zawieszono go w złotej pagodzie Shwe Dagon w Yangon, stolicy Birmy. W 1608 roku portugalski awanturnik Phillippe de Brito zrabował dzwon w celu przetopienia go na armaty. Po załadowaniu dzwonu przy pomocy słoni na specjalnie wykonaną tratwę popłynął w dół rzeki Yangon do twierdzy Thanlyin – w prowincji Yangon. W drodze jednak tratwa wraz z dzwonem zatonęła, a sam dzwon utknął w błocie na głębokości 7 metrów. Miejsce to obecnie jest znane jako Monkey Point. Przy dużych obniżeniach poziomu wody w rzece fragment dzwonu staje się widoczny. Z uwagi na trudności łączące się z jego wydobyciem, nadal pozostaje zatopiony w mule rzeki Yangon.

Z kolei Car Kołokoł (Царь-колокол) stanowi przykład największego dzwonu, który nigdy nie zadzwonił. Znajduje się on w Moskwie na Kremlu. Mierzy 6,14 metra wysokości, waży 202 tony, posiada średnicę podstawy 6,6 metra, a jego ściany mają grubość 0,4 metra. Zdobiony jest portretami cara Aleksego, carycy Anny Iwanowny oraz pięcioma ikonami. Posiada inskrypcje i barokowe ornamenty. Badania stopu odlewu wykazały, że zawiera 84,51% miedzi, 13,21% cyny, 0,036% złota (co stanowi 72 kg), 0,25% srebra (czyli aż 525 kg) oraz 1,25% siarki. Odlany został przez Ivana Feodorovicha Motorina 25 listopada 1735 roku na Kremlu. Prace przygotowawcze do wykonania formy trwały 1,5 roku, a samo odlewanie zaledwie 72 minuty. Późniejsze prace nad inskrypcjami i zdobieniami dzwonu zajęły dwa lata. W maju 1737 roku w czasie pożaru Kremla ukończony, ale jeszcze niewydobyty z dołu odlewniczego dzwon pękł wskutek zalania wodą gaśniczą rozgrzanego metalu. Uszkodzony dzwon wraz z ułamanym kawałkiem, ważącym 11,5 tony, wydobyto z ziemi dopiero po stu latach, w 1836 roku, i z polecenia cara Mikołaja I ustawiono go na dziedzińcu Kremla na granitowym postumencie.

Wcześniej na Kremlu istniały trzy wielkie dzwony noszące nazwę Car Kołokoł. Dzwon Duży Uspieński z 1600 roku, ważący 40 ton, odlany został przez ludwisarza Andrieja Czochowa na zamówienie cara Borysa Godunowa. Dzwon ten uległ zniszczeniu podczas pożaru Kremla w 1650 roku.

Drugi dzwon Car Kołokoł pochodził z 1653 roku. Odlany został przez Daniła Daniłowa na zamówienie cara Aleksieja Michajłowicza. Do jego wytworzenia użyto także resztek zniszczonego dzwonu Uspieńskiego. Ważył 130 ton, średnica podstawy wynosiła 5,4 m, a wysokość 5,86 m. Zniszczony został w 1654 roku.

Kolejny dzwon Car Kołokoł – odlany tym razem przez Aleksandra Grigoriewa w 1656 roku – ważył 160 ton. Ozdobiony był portretami cara Aleksego, jego żony i patriarchy Nikona. Zawieszony w 1668 roku, runął w czasie wielkiego pożaru Kremla 19 czerwca 1701 roku. Jego fragmenty przetopiono i użyto do odlewu obecnego dzwonu Car Kołokoł. Wcześniejsze trzy carskie dzwony były używane i wisiały w drewnianych dzwonnicach obok wielkiej dzwonnicy Iwana Wielkiego, w miejscu, gdzie znajduje się dziś Car Kołokoł.

Obecnie najcięższym i największym działającym na świecie dzwonem jest Lucky Bell, który znajduje się w prowincji Henan w Chinach. Odlany został ze spiżu w 2000 roku. Dzwon Lucky Bell waży 127 ton, ma wysokość 8,1 m, a jego średnica podstawy mierzy 5,11 metra. Znajduje się on w świątyni Foquan w Pingdingshan. Jego dźwięk posiada doskonały zakres tonalny, o długo utrzymującej się słyszalności. Dzwon jest dowodem rozwoju Chin. Bije z okazji Nowego Roku.

Dzwon Mingun Bell w Mingun, w prowincji Sagaing w Birmie waży 90,7 ton. Wysokość dzwonu wynosi 6,3 m, a średnica podstawy – 4,95 metra. Pagoda znajduje się 11 km w górę rzeki Irawadi na północ od Mandalay, w centrum Birmy. Budowę dzwonu rozpoczęto w 1808 roku, a zakończono w 1810 roku. Dzwon ten, jak większość dzwonów azjatyckich, nie posiada serca. Dźwięk wydobywa się po uderzeniu w zewnętrzny płaszcz wielkim drewnianym bijakiem zawieszonym na linach. W 1839 roku w wyniku trzęsienia ziemi został zsunięty z podpory. Ponownie zawieszony i uruchomiony w 1896 roku był najcięższym funkcjonującym dzwonem do 1902 roku. Status najcięższego funkcjonującego dzwonu świata Mingun Bell odzyskał ponownie w 1942 roku (by znów stracić ten tytuł w roku 2000 na rzecz Lucky Bell).

Dzwon Shitennō-ji Temple Bell o masie 114 ton został odlany w Japonii w 1902 roku i zawieszony w Osace. Był najcięższym dzwonem do 1942 roku, czyli do chwili, gdy został przetopiony na potrzeby armii w czasie II wojny światowej.

Dzwon Chion-in Temple w Kioto jest obecnie największy w Japonii. Odlano go w 1633 roku, waży 74 tony, średnica u podstawy mierzy 2,7 m, a jego wysokość sięga 3,3 metra. Do 1810 roku był najcięższym działającym dzwonem na świecie. Dzwon odzywa się w każdy Nowy Rok. Bijak dzwonu poruszany jest przez 17 mnichów.

Dzwon Yongle, znany też pod nazwą Huayan, waży 46,5 tony i został odlany w 1403 roku w Chinach. Znajduje się w buddyjskiej Świątyni Wielkiego Dzwonu w dzielnicy Haidian w Pekinie. Wysokość dzwonu wynosi 6,87 metra, a średnica 3,3 metra. Odlany został z miedzi, cyny, ołowiu, żelaza, magnezu oraz 18,6 kilograma złota i 38 kilogramów srebra. Dźwięk dzwonu utrzymuje się ponad 2 minuty od uderzenia. Bicie dzwonu Yongle słyszane jest na odległość do 40 kilometrów. Co roku bicie dzwonu Yongle rozgłasza rozpoczęcie Nowego Roku.

Największym na świecie dzwonem kołysanym jest Gotenba Bell zawieszony w Gotenbie na południowo-wschodnim stoku góry Fudżi w Japonii. Został odlany w 2006 roku w holenderskiej ludwisarni Royal Eijsbouts w Asten. Dzwon Gotenba Bell waży 36,2 tony i posiada średnicę podstawy 3,82 metra.

W Korei Południowej w Muzeum Narodowym w Kyongju znajduje się Dzwon Króla Songdok pochodzący z 771 roku. Dzwon ten, zwany także Emille (czyli matka po koreańsku) jest bogato zdobiony, waży 18 ton, a jego wysokość wynosi 3,3 metra. Nad dzwonem znajduje się specjalna rura poprawiająca słyszalność.

W Europie informacje dotyczące starych dzwonów są niejednakowe, a nawet rozbieżne, gdyż różne źródła podają oddmienne masy tych samych dzwonów.

Największym funkcjonującym dzwonem w Europie jest Petersglocke z katedry w Kolonii. Dzwon ten, potocznie nazywany Dicke Pitter, waży 24,2 tony i ma 3,27 metra wysokości, a średnica jego podstawy wynosi 3,42 metra. Zawieszony jest w trzeciej kondygnacji wieży południowej katedry w Kolonii. Odlany został w 1923 roku przez Richarda Heinricha Ulricha w Apoldzie, którego przodkowie założyli w XVIII wieku największą ludwisarnię w Europie.

Poprzednikiem dzwonu Petersglocke był Kaiserglocke – (Dzwon Cesarski) o wadze 26,2 tony, odlany w 1874 roku z okazji zwycięstwa Niemców nad Francją i zjednoczenia Niemiec w 1871 roku. Podczas I wojny światowej w 1917 roku został przetopiony na armaty. Do dziś zachowało się serce dzwonu, które ulokowano na zewnątrz katedry, przy narożu nawy południowej i transeptu. Inicjatorami odlania nowego wielkiego dzwonu Petersglocke w 1923 roku byli ówczesny burmistrz Kolonii Konrad Adenauer i arcybiskup Karl Joseph Schulte. Pierwszy raz dzwon wydał dźwięk w 1925 roku. W 1951 dzwon uległ pęknięciu na długości 110 centymetrów. Po zaspawaniu pęknięcia w 1956 roku dzwon ponownie dzwoni.

Umieszczony w katedrze św. Szczepana (Stephansdom) w Wiedniu dzwon Marii Panny, znany jako Pummerin, waży 21,5 tony, a jego wysokość wynosi 3,14 metra. Jest to największy dzwon Austrii i drugi co do wielkości bijący dzwon w Europie. Zawieszony został w górnej kondygnacji wieży północnej w katedrze św. Szczepana. Pierwotnie dzwon ten, odlany w 1558 roku, ważył 19,8 t. Podczas działań wojennych w 1945 roku, a następnie pożaru katedry uległ zniszczeniu. Ponownie został odlany w 1951 roku z resztek pierwotnego dzwonu. Dzwon Pummerin bije podczas głównych uroczystości kościelnych oraz na Nowy Rok. Wewnątrz czterech wież katedry w Wiedniu wiszą 22 dzwony z lat 1280–1960.

Dzwon katedry w Erfurcie Maria Gloriosa zwany jest królową wszystkich dzwonów. Odlany w 1497 roku waży 11,5 tony, mierzy 2,62 metra wysokości i 2,56 metra średnicy. Był największym średniowiecznym dzwonem w Europie.

Dzwon Savoyarde w bazylice Sacré-Coeur na Montmartrze w Paryżu, o wadze 18,8 tony, średnicy podstawy 3,06 metra, jest największym dzwonem we Francji. Odlany został w 1895 roku przez firmę Paccard Bell Foundry w Annecy.

Dzwon Great Paul z katedry anglikańskiej św. Pawła w Londynie waży 17 ton i odlany został w 1881 roku. Zawieszony jest w południowo-zachodniej wieży św. Pawła.

Dzwon Emmanuel z południowej wieży katedry Notre-Dame w Paryżu waży 13 ton. Odlany został w 1683 roku z rozkazu króla Ludwika XIV. Uważany jest za arcydzieło ludwisarskie i za jeden z najpiękniej brzmiących dzwonów w Europie. Odzywa się wyłącznie w wielkie święta. Jako jedyny przetrwał rewolucję francuską, która w swym rewolucyjnym zrywie niszczyła wszelkie symbole religijne. W 2013 roku zawieszono w wieży południowej paryskiej Notre-Dame drugi dzwon, nazwany Marie i odlany w królewskiej odlewni Eijsbouts w Holandii. Waży on równe 6 ton.

W katedrze św. Ruperta w Salzburgu znajduje się dzwon Salvator-Glocke, drugi największy dzwon w Austrii. Jego masa wynosi 14,2 tony, a odlano go w 1961 roku.

Dzwon Big Ben w Londynie odlano w 1858 roku. Waży 13,5 tony. Nie był to jednak pierwszy Big Ben – pierwotnie bowiem w 1856 roku odlano dzwon o wadze 16 ton. Ale podczas prób na pałacowym dziedzińcu ten pierwszy Big Ben pękł. Z jego kawałków wytopiono nowy dzwon, który zawieszono w 1859 roku. Z powodu zamontowania zbyt ciężkiego młota po dwóch miesiącach dzwon również pękł i nadal pozostaje uszkodzony. Zmieniono ciężar bijącego młota, miejsce uderzania obrócono o 90°. Na wieży obecnie zawieszone są cztery mniejsze dzwony wybijające co kwadrans melodię.