Największy średniowieczny dzwon w Polsce oraz jeden z nielicznych napędzanych nożnie. Odzywa się tylko kilka razy do roku. Może jego głos był inspiracją i bodźcem dla Zygmunta Starego do odlania większego dzwonu na Wawel…? Mowa oczywiście o wspaniałym dzwonie katedry śś. Janów w Toruniu. Trąba Boża, bo tak jej imię brzmi w tłumaczeniu, zasługuje na to miano- kiedy odezwie się, miasto spowija nieprzebrana ilość dźwięku płynąca spokojnie między zabytkowymi murami, rozlewając się po ulicach i wprawiając w osłupienie. Dostojna, spokojna, radosna- to chyba najlepsze określenia

https://www.youtube.com/watch?v=Zlwu4AROYzg

Cała historia rozpoczyna się w roku jubileuszowym 1500, kiedy to Marcin Szmidt odlał do miejskiej fary potężny dzwon o wadze 7,23 t. Jest to na ten czas największy dzwon w całej Polsce, a zarazem jeden z największych w Europie. Wymiary ma imponujące- szerokość wylotu to aż 2,7 m, a wysokość- 2,2 m. Zdobień wyjątkowo bogatych nie posiada- jedynie zdobią go 4 płaskorzeźby: św. Jana Chrzciciela -patrona miasta, św. Jana Ewangelisty oraz św. Barbary, będącej patronką ludwisarzy i św. Katarzyny. Korona krzyżowa sześcioramienna ma na sobie wzór skręcanych linii. Inskrypcja na szyi pisana gotycką czcionką głosi: „Roku Pańskiego 1500, 22 dnia września ja Trąba Boża ku chwale Boga i świętych Janów Chrzciciela i Ewangelisty patronów tej świątyni zostałam odlana”. Jak to jednak wielokrotnie z dzwonami bywa, skromny wystrój zapowiada piękny dźwięk. Jednak zanim dzwon zabrzmiał „pełną piersią” trzeba było go zawiesić na trzeciej kondygnacji (34 m) potężnej wieży. Zdecydowano się więc na zbudowanie potężnej pochylni, po której kolos został wciągnięty przez 7 wołów. Kolejnym zmyślnym rozwiązaniem związanym z  tym dzwonem jest również sposób wprawiania go w ruch. Zastosowano napęd nożny, polegający na „deptaniu” drewnianych podestów przymocowanych do jarzma. Dzwon rozbrzmiewa dźwiękiem as0, wrażenie odsłuchowe jest radosne, mimo, iż jest to dzwon molowy (alikwot decydujący o tym to tercja mała).
W 1703 roku podczas szwedzkiej wojny północnej toruńskie wieże zostały ograbione z części dzwonów przez wojska Karola XII, jednak dzięki ofiarności Rady Miasta Torunia udało się zachować Trąbę Bożą. Została wykupiona za 12 tysięcy talarów i dzięki temu uniknęła wywiezienia. Dwaj jej towarzysze- dzwon z 1634 r. oraz Thornan zostali zagrabieni, z czego pierwszy został uszkodzony i przelany, natomiast drugi, ważący 3,5 t jest uznawany za największy średniowieczny dzwon w Szwecji.
Kolejnym poważnym zagrożeniem były czasy okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej, gdy powszechną praktyką było przeprowadzanie rekwizycji na cele zbrojeniowe. W tym też procederze, po nocach, skradziono dwoje innych towarzyszy Tuby- dzwony Siostrzany oraz Kiejzegloka, nie dotrwało do naszych czasów.

Tuba Dei nie zyskała jeszcze sławy na poziomie Zygmunta, jednakże z każdym rokiem zyskuje coraz większą popularność. Jej wyjątkowość podkreśla fakt, że dzwoni 4 razy rzadziej niż krakowski dzwon! Doczekała się również publikacji. W 2000 r. wydano książkę poświęconą jej oraz innym zabytkowym dzwonom Torunia i okolic pt. „Tajemnice starych dzwonów Torunia i Chełmna”.

W 2001 roku do zestawu katedralnych dzwonów dołączył mały dzwon wykonany przez Odlewnię Dzwonów i Pomników Felczyńskich z Gliwic, noszący imię Tubula Dei. Także wieża ma swoją Trąbę i Trąbkę.

Dane techniczne

Rok odlania: 1500

Poszczególne wagi:

  • klosz: 7230 kg (waga wyznaczona w 1906 r.: ok. 7,5 t)
  • serce: 280 kg

Wymiary:

  • średnica dolna: 227 cm
  • wysokość z koroną: 220 cm

Ton uderzeniowy: as0
Napęd: nożny (4-6 dzwonników)
Największy średniowieczny dzwon w Polsce i południowo-wschodniej Europie
Umiejscowienie: Katedra śś. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty w Toruniu, trzecia kondygnacja

Remonty:
Jedną z poważniejszych inwestycji renowacyjnych przeprowadzono w XVI w., z którego to czasu pochodzi obecne jarzmo.
Kolejnym, bardziej znaczącym zabiegiem było obrócenie dzwonu w 1906 r. o 90 stopni w celu zmienienia punktu uderzeń serca dokonane przez firmę z Apoldy. Było to konieczne z powodu mocnego stopnia zużycia pierścienia odsercowego. Przy okazji dzwon wyposażono w nowy zestaw łożyskujący oraz zmieniono nieco sposób mocowania serca.
Ostatnia renowacja przeprowadzona została w roku 2008 przez Firmę Rduch. Konieczne okazało się udoskonalenie sposobu mocowania serca, które uderzało za nisko, zmiana łożysk oraz podestów dzwonniczych.
Dzwon odzywa się na takie uroczystości, jak Rezurekcja, Boże Narodzenie, procesja Bożego Ciała, wspomnienie patronów kościoła.

Do kontroli stabilności konstrukcji nośnej służy łańcuch zawieszony przy jednym legarze, nad głowami dzwonników- jego ewentualny ruch mógłby wskazywać na ruch drewnianych belek, jednak jak dotąd dzwony nie stanowią zagrożenia dla dzwonnicy.